Hittestress in de stad

Hittestress in de stad

01/25/2022 - 12:32

Er is nu nog weinig van te merken maar volgens wetenschappers is het een sluipmoordenaar: hittestress. Nu staan er op warme dagen hoogstens lange files naar Scheveningen. Maar met de temperatuurstijging van de komende jaren zullen er ergere problemen ontstaan. Het wordt namelijk steeds warmer en het weer wordt steeds extremer. Het is niet overal even warm en vooral dat is een probleem. In steden is het op warme dagen tot 8 graden warmer dan op het platteland.
Built Environment
  • Expertise

Dit artikel is geschreven door Hannah Albers als opdracht voor het vak Professionele en Communicatieve Vaardigheden, tijdens het academisch jaar 2019 - 2020.

Het probleem hittestress

Waarom is die hitte in de stad een probleem? Door de hitte raken kwetsbare groepen zoals ouderen, kinderen, hart- en longpatiënten extra verzwakt. Zij kunnen namelijk veel slechter tegen extreme hitte. Hun lichaam kan die hitte minder goed afvoeren dan het lichaam van gezonde volwassenen. De warmte heeft zelfs invloed op het aantal sterfgevallen. Tijdens hele hete periodes is het sterftecijfer 12% hoger. Dat betekent zo’n 40 doden per dag extra (tno). Zo zijn er tijdens de hittegolf van 2003 zo’n 1400 meer sterfgevallen geweest (CBS, 2003). Ook zijn er meer zieken, wat zorgt voor een nog hogere druk op de gezondheidszorg. De verwachting is dat de temperatuur op aarde nog verder gaat stijgen, en dat betekent dat het hitteprobleem steeds groter wordt. Dit leidt tot grotere gevolgen voor de gezondheid en meer mensen die er mee te maken gaan krijgen.

Urban heat Island

Hoe kan het dat het in steden zo veel warmer is? Dat komt omdat de bebouwing warmte vasthoudt. Als het ’s avonds afkoelt, blijven de stenen de warmte vasthouden en gaan die langzaam afgeven aan de omgeving. Daardoor koelt het dus nauwelijks af. Tegenwoordig wordt er veel gebouwd met donkere bouwmaterialen. Die donkere bouwmaterialen houden nog meer warmte vast dan lichte bouwmaterialen. Dit heeft tot gevolg dat het warmer wordt in de steden. Het tekort aan groen versterkt dat ook nog een keer. Groen koelt namelijk de omgeving door verdamping in de bladeren. Het tekort aan groen neemt toe want steeds meer mensen verstenen hun tuin en ook die stenen houden hitte vast. Als laatste is er in steden weinig wind doordat de bebouwing dicht op elkaar staat. Hierdoor kan de wind niet voor verkoeling zorgen. Al deze factoren samen maken van de stad een Urban heat Island, oftewel een hitte-eiland. En door de stijging van de temperatuur, wordt het hitte-eiland steeds groter.

Meer groen in de stad

Gelukkig zijn er ook oplossingen. De eerste oplossing is meer groen. Uit een onderzoek van de Wageningen universiteit blijkt dat 1% meer groen zorgt voor een daling van 0,06 graden (Wageningen university & research, 2014). Zorg je als stad dus voor meer groen dan wordt die daling groter. Niet al het groen koelt even goed. Gras bijvoorbeeld koelt in het begin heel erg goed maar droogt redelijk snel uit, met als gevolg dat de verkoelende werking natuurlijk stopt. Bomen daarentegen houden dit een stuk langer vol. Dat komt doordat hun wortels dieper zitten. Ook hebben bomen het voordeel dat ze ook nog voor schaduw zorgen. Groen hoeft niet alleen op het maaiveld aangelegd te worden, denk ook aan verticale- en daktuinen. Zeker in steden zijn er veel gebouwen met platte daken waarop prima een tuin aangelegd kan worden.

Nadeel is dat het groen wel water moet hebben. Extreme hitte geeft kans op watertekorten doordat er meer water wordt verbruikt om te koelen. Om dan ook nog water te gaan verbruiken om het groen te onderhouden, vinden veel mensen geen goed idee.

Invloed van kleur

De volgende oplossing is het verven van het asfalt en de bebouwing. Dit is nu vaak namelijk erg donker en, zoals hierboven al beschreven, houden donkere kleuren meer warmte vast. Zwart asfalt absorbeert 80 tot 95 procent van het zonlicht. Verf je het asfalt lichtgrijs dan gebeurt het omgekeerde en wordt zonlicht gereflecteerd. Dit zou kunnen leiden tot verlaging van de grondtemperatuur met 7 graden. In 2017 is er in Los Angeles een test begonnen om de straten lichtgrijs te verven. (Duurzaam bedrijfsleven, 2017) Bij bebouwing zorgen lichte kleuren ervoor dat er 50% minder warmte wordt geabsorbeerd. Hierdoor wordt het minder warm in de gebouwen zelf, waardoor er minder airco nodig is. Dit is dan weer gunstig voor het milieu. Bij gebouwen spelen vooral daken een grote rol, die zouden dan dus ook zeker lichter van kleur gemaakt moeten worden. Deze oplossing wordt al veel toegepast in landen rond de Middellandse zee, waar de temperatuur in de zomer hoger is dan bij ons in Nederland.

Een nadeel van deze oplossing is wel dat het vrij kostbaar is en de straten snel vies worden door autobanden. Als ze eenmaal vies zijn, is het effect een heel stuk minder, dat betekent dat ze dus regelmatig opnieuw geverfd zullen moeten worden. Bij nieuwbouw bijvoorbeeld is het eenvoudig haalbaar om hier rekening mee te houden en meer lichte kleuren te gebruiken, zonder extra kosten.

Verkoeling door wind

Bij de volgende oplossing wordt er gebruik gemaakt van wind. Wind zorgt namelijk voor verkoeling. Nu wordt er met bouwen weinig rekening gehouden met wind, waardoor het in steden vaak vrij windstil is door de dichte bebouwing. Door nieuwe bebouwing zo te ontwikkelen dat de wind zo min mogelijk wordt gehinderd, kan hitte beter worden afgevoerd. Dit is vooral interessant voor bijvoorbeeld kuststeden waar van nature al meer wind is. In Nederland wordt hier in Den Haag al mee gewerkt. Daar zorgt men voor zo min mogelijk obstakels in de oost-weststraten zodat de wind er makkelijk doorheen kan waaien en dus de warmte kan afvoeren (De openbare ruimte, 2018). Nadeel van deze oplossing is dat er bij de bouw al rekening mee gehouden zal moeten worden. In al bestaande stadstructuren zal dit niet altijd meer mogelijk zijn.

Water voor de leefbaarheid

De laatste oplossing is er vooral op gericht om het voor de bewoners in de stad iets leefbaarder te maken tijdens extreme hitte (maar dit helpt niet echt om het Urban heat Island tegen te gaan). Deze oplossing is: zorgen voor meer bewegend water in de stad. Water verkoelt de temperatuur eromheen namelijk wel. Het verschil is alleen niet zo groot als bij bijvoorbeeld groen. Ook kunnen mensen verkoeling zoeken in en op het water.

Combinatie van oplossingen

Hierboven zijn verschillende oplossingen genoemd. Hittestress is een complex probleem dat alleen maar zal toenemen. In veel gemeenten en steden staat het helaas nog niet heel hoog op de agenda. Wel komt er steeds meer aandacht voor. Doordat het nog een relatief nieuw probleem is, is het lastig om te zeggen wat de beste oplossing is. Waarschijnlijk is er niet één oplossing die het probleem verhelpt maar zal een combinatie van oplossingen het beste gaan werken. De belangrijkste is toch wel komen tot de aanleg van meer groen in steden. Dit heeft namelijk het meeste effect op de temperatuur. Voordeel van aanleg van groen is ook nog dat water bij extreme regenval beter kan worden afgevoerd. Extreme regenval komt namelijk ook steeds meer voor. Aanleg van meer groen kan zowel op openbare plekken als in tuinen. Verder kan er in de toekomst rekening worden gehouden met de kleur van nieuwe bebouwing en wegen. Ook dat zorgt voor verlaging van de temperatuur. Bij nieuwbouw rekening houden met de wind zorgt dat de warmte beter kan worden afgevoerd. Deze twee oplossingen zullen wel vooral toegepast worden bij nieuwbouw omdat het in de bestaande stadsstructuur niet altijd mogelijk is. Om het op die extreem hete dagen dan toch nog een beetje dragelijk te maken, is zorgen voor meer bewegend water in de stad een goede oplossing. Dan hoeven we in ieder geval niet meer met z’n allen in de file naar Scheveningen te staan. En dat is dan weer beter voor het milieu.

Bibliografie: