Hoe 2050 de stedenbouw 180 graden laat draaien

Hoe 2050 de stedenbouw 180 graden laat draaien

01/25/2022 - 11:38

De maatschappij die wij nu kennen zal in de komende jaren drastisch gaan veranderen. De grootste reden hiervoor zijn de klimaatveranderingen, veroorzaakt door de opwarming van de aarde. Met als voorbeeld te noemen: de hevige regenbuien en periodes van enorme hitte en droogte.
Built Environment
  • Student work

Dit artikel was geschreven door Jyoti Ghosal als onderdeel van het vak Professionele en Communicatieve Vaardigheden tijdens academisch jaar 2020 - 2021

Vooral in de stedelijke omgeving hebben deze veranderingen een enorme impact. Dit heeft te maken met de verdichting van de grond door verharde elementen en gebouwen. Tijdens hevige regenbuien worden rioleringen overbelast, waardoor er een groot deel van het regen op de verdichte oppervlakte blijft liggen. Dit kan leiden tot overstromingen. Daarnaast heeft het liggende regenwater ook schadelijke gevolgen voor het milieu, doordat het steeds warmer wordende regenwater giftige bacteriële processen veroorzaakt.

Een ander probleem waar verdichte steden mee kampen is hittestress. Verharde materialen, zoals beton en baksteen houden warmte vast. Wanneer er dus sprake is van een hittegolf, wordt deze enorme hitte opgeslagen in de gebouwen en straten. Een stad kan de warmte niet kwijt dus zorgt dat voor een hogere temperatuur. Uit onderzoek blijkt dat het in sommige delen van Rotterdam tijdens hitteperioden tot 10°C warmer kan worden dan op het platteland (Hitte, z.d.).

Wat is de reactie?

Om de warmtestijging en de gevolgen daarvan te nuanceren, is er op internationaal niveau het Klimaatakkoord in Parijs afgesloten: de CO2-uitstoot moet in 2050 met 95% verminderd zijn ten opzichte van 1990 (BRON). In reactie hierop heeft het kabinet het Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050 opgesteld. Hierin scheppen ze een toekomstbeeld van Nederland waarin:

“… grondstoffen efficiënt worden ingezet en hergebruikt, zonder schadelijke emissies naar het milieu. Voor zover er nieuwe grondstoffen nodig zijn, worden deze op duurzame wijze gewonnen en wordt verdere aantasting van de sociale en fysieke leef- omgeving en de gezondheid voorkomen. Producten en materialen worden zo ontworpen dat ze kunnen worden hergebruikt met zo min mogelijk waardeverlies en zonder schadelijke emissies naar het milieu.” (Het ministerie van Infrastructuur en Milieu et al., 2016, p.7)

De bouw wordt in dit programma omschreven als één van de vijf prioriteiten. De bouw maakt veel gebruik van fossiele energie en heeft daardoor een groot aandeel in de opwarming van de aarde; maar liefst 50% van het grondstoffenverbruik in Nederland is verantwoordelijk door de bouwsector (Nelissen et al., 2018, p.10).

Een hoge toren van hout

Om Nederland in 2050 tot een een circulair land te krijgen, worden er met kritische en nieuwe blikken naar de huidige maatschappij gekeken. We beginnen aan een nieuw tijdperk waar creatieve ontwerpers, wetenschappers en de overheid samenwerken om met innovatieve ontwikkelingen te komen. Er worden allerlei projecten gestart en transities geschreven met nog nooit eerder vertoonde werken. De verantwoordelijkheid ligt immers bij de mensen van nu om de planning te laten slagen. Een voorbeeld van een project dat een beeld van de toekomstige stedenbouw schept, is Tree House: een gebouw dat geïnspireerd is op het ecosysteem van een boom.

Van de drie inzendingen voor de herontwikkeling van het Delfsteplein- een gebied in Rotterdam, werd Tree House als winnaar uitgekozen. Het idee van Tree house is ontwikkeld door projectontwikkelaar Provast en vervolgens is het gebouw ontworpen door een samenwerking met de architectenbureau’s PLP Architecture en ZUS (Zones Urbaines Sensibles). Het project is nu nog in ontwikkeling maar zal de bouw in 2021 van start gaan.

Een nieuw stadscentrum voor Rotterdam

Tree House zal een 140 meter hoge toren worden dat naast het Rotterdam centraal station zal komen te staan. Het bestaat voornamelijk uit hout, glas, balkons, trappen en tuinen die rijkelijk ingericht worden met planten en bomen. Naast een duurzame functie vormt het hout een eenheid met de houtstructuur van het station. Het gebouw zelf heeft de functie om buiten de kantoortijden meer levendigheid in het gebied Rotterdam Central District te creëren.

Dit wordt gerealiseerd door wonen, werken en leven in de 37 verdiepingen van Tree House samen te laten komen. In de bovenste verdiepingen komen 275 woningen, waarvan 90 koop- en 185 huurappartementen zijn. Verder zal er kantoorruimte beschikbaar zijn voor nieuwe innovatieve en technologische bedrijven. Ook krijgt het culturele platform de Dependance zalen om publieke bijeenkomsten te organiseren. Alles staat in teken van duurzaamheid en innovatie. Om bezoekers, toekomstige bewoners en ondernemers samen te laten komen is er rondom het gebouw een tribune gebouwd en komen er ook horecavoorzieningen. Kortom, Tree House kan een nieuw stadscentrum van Rotterdam worden.

Een betere stadsklimaat

Naast het creëren van meer levendigheid ligt de nadruk van Tree House natuurlijk op de (toekomst)visie van circulaire bouw. Het gebouw zal gebouwd worden met gerecyclede en hergebruikte materialen, maar het bijzonderste is dat de constructie voornamelijk uit hout en beton zal bestaan. Hout heeft de eigenschap om CO2 uit de lucht te halen, waardoor de 140 meter hoge toren als een opslagplaats van CO2 zal dienen. Hierdoor levert Tree House een bijdrage aan een betere leefomgeving. Zo verteld Niek Roet, vastgoed ontwikkelaar bij Provast: “… Door 22.000 ton beton te vervangen door hout besparen we ook nog eens 2.300 ton CO2.” (Hendriks, 2019)

Drie glazen kassen met bomen en planten

Ook heeft het vele groen in en rondom het gebouw een belangrijke functie binnen het kader van een betere leefomgeving creëren. De planten in het gebouw zorgen voor een betere luchtkwaliteit voor de mensen. De drie glazen plantenkassen met bomen, de daktuinen en de rijkelijk gevulde balkons met planten, spelen een belangrijke rol bij het verminderen van hittestress, het opvangen van hemelwater (een fancy woord voor regen) en een betere biodiversiteit. De hittestress in steden kan namelijk worden beperkt dankzij de kwaliteit van groen. Bladeren houden in tegenstelling tot de verharde materialen, minder hitte vast. Door het verdampingsproces van bladeren zorgt het juist voor een koeler klimaat. Uit onderzoek blijkt dat dit proces kan zorgen voor van een verlaagde luchttemperatuur tussen 2°C-5°C (Hitte, z.d.). Ook bezorgt de schaduwvorming van bomen een koeler klimaat. Er schijnt minder zon op de grond, dus wordt er minder hitte opgeslagen. Als meerdere gebouwen bedekt worden met planten, zou dat dus leiden tot een beter stadsklimaat.

De tweede functie van groen heeft betrekking op de enorme regenbuien. De daktuinen en plantenkassen worden namelijk gebruikt als opslagplaats voor hemelwater. Doordat het water wordt opgenomen door de aarde en planten, blijft er minder op de bedekte grondoppervlaktes liggen.”… Tree House vangt tevens een deel van het hemelwater van de stationshal van het Centraal Station op dat bij hevige regenbuien van het dak stroomt”, aldus Niek Roet (Hendriks, 2019).
Verder benoemd architectenbureau PLP op hun site dat het opgeslagen regenwater een nieuwe functie binnen Tree House zal krijgen. Het hergebruiken van de natuurlijke grondstof past perfect in het plaatje van circulaire economie.

Al met al, Tree House is een perfect voorbeeld hoe gebouwen er in de toekomst uit kunnen zien. Door de vernieuwde keuze in materiaalgebruik en de toegevoegde waarden van het groen, past dit in het kader van het verantwoord bouwen zonder de leefomgeving te vervuilen. De bouw van Tree House bevindt zich nu nog in de voorbereidende fase, maar zal naar schatting in 2024 klaar zijn. Hoe Tree House op een duurzame manier gebouwd zal worden, moet nog blijken. Pas daarna kan er geëvalueerd worden of het project voldoet aan de eisen van het Rijksbrede Programma Nederland Circulair in 2050.

Naast Tree House zijn er nog vele andere projecten die zich bezighouden met de toekomstige stedenbouw. 2050 lijkt ver, maar is het dichterbij dan je denkt. Zo kunnen wij al als beginnende ontwerpers binnen de built environment de visies van deze projecten hergebruiken en ons richten op het creëren van een circulaire leefomgeving.

Bibliografie: