Blauwe fietspaden - waarom dat zo'n slecht idee nog niet is

Blauwe fietspaden - waarom dat zo'n slecht idee nog niet is

01/25/2022 - 11:21

In Nederland is het rode asfalt niet meer weg te denken uit ons straatbeeld. Wij zijn als Nederlanders sinds de aanleg van het eerste fietspad in 1896 koploper op het gebied van fietsinfrastructuur. Waar steden als Kopenhagen en New York zich steeds meer in aan het zetten zijn op de aanleg van fietspaden, is Nederland vooral bezig met het perfectioneren en veiliger maken van onze huidige infrastructuur. Hierbij komt een belangrijke vraag aan bod: Waarom zijn fietspaden in Nederland eigenlijk rood?
Built Environment
  • Kennis

Dit artikel was geschreven door Daniël Bakkers als onderdeel van het vak Professionele en Communicatieve Vaardigheden tijdens academisch jaar 2020 - 2021

Om deze vraag te beantwoorden kunnen wij ons het beste verdiepen in de geschiedenis van het Nederlandse fietspad. Rond het begin van de twintigste eeuw was de fiets in opmars. Diverse landen als Duitsland en de Verenigde Staten, maar ook Nederland, maakten ruimte vrij voor de fietsers. Tot 1896 waren dit aparte rijstroken op normale autowegen. Hierna werden de eerste vrijliggende fietspaden aangelegd met de fiets als enige toegestane vervoersmiddel. In 1898 werd de Algemene Nederlandse Wielers Bond opgericht, tegenwoordig bekend als de ANWB. De ANWB heeft bijgedragen aan de aanleg van enorm veel fietspaden, fietsroutes en het populairiseren van het fietsen zelf. Deze fietspaden hadden dezelfde kleur als het asfalt voor autoverkeer (Buiter et al., 2018, pp. 64–89).

Waarom rood?

Hier kwam rond het jaar 1980 verandering in. Toen werd voor het eerst een rood fietspad aangelegd in Tilburg. De keuze op de rode kleur destijds is gemaakt uit financiele overwegingen. Net als ‘normaal’ grijs asfalt slijt een fietspad ook over een lange tijd. Een rode verflaag over grijs asfalt gieten is dan ook een tijdelijke, niet duurzame oplossing (CROW, 2016). Bij het maken van het rode asfalt werden rode stenen gebruikt, de steenkleur die naast grijs het meest voorkomt in de natuur. Kijk maar naar de kleur van onze bakstenen, of de Grand Canyon.

Dit laatste geldt vooral voor natuurstenen, want als we kijken naar de meestvoorkomende kleuren in de natuur zijn dit de kleuren blauw en groen. Meedere onderzoeken hebben bewezen dat deze twee kleuren van alle kleuren het makkelijkst te onderscheiden zijn door menselijke ogen. Dit hebben wij te danken aan onze voorouders. Tijdens het jagen was het van belang de vele tinten groen in de natuur van elkaar te kunnen onderscheiden om zo een prooi te kunnen vangen. Ook komen groen en blauw opvallend vaak terug in het dierenrijk. Vlinders, papegaaien en pauwen maken in veelvoud gebruik van de kleuren (Lammerse, 2020).

Waarom niet blauw?

In de decennia na de aanleg van het eerste rode fietspad is veel onderzoek gedaan naar de kleuren van asfalt, maar ook naar kleurgebruik in de infrastructuur. Blauwe en groene fietspaden zouden veel meer opvallen dan de huidige rode kleur. Mede door deze onderzoeken is het overgrote deel van de borden langs en boven de weg blauw. De rode kleur van verbodsborden is wettelijk en Europees vastgesteld in het ‘Verdrag inzake het wegverkeer’ (Europees parlement, 1968).

In Nederland hebben wij echter geen wet waarin staat dat onze fietspaden rood of grijs moeten zijn. Gemeentes en projectontwikkelaars hebben daar de volledige vrijheid in. Waarom is ons land dan niet gevuld met een regenboog-fietsinfrastructuur? Dit heeft vooral te maken met de ongeschreven ‘norm’ die wij hebben over fietspaden. De rode kleur van een fietspad zit zo diep in ons onderbewustzijn dat wij rood asfalt direct herkennen als een fietspad en niet als wandelpad of autoweg. Dit is een typisch Nederlandse kijk op de infrastructuur. Veel toeristen uit landen waar de fiets niet zo populair is, vinden zichzelf in onhandige situaties nadat zij een rood fietspad in de stad aanzien voor een wandelpad. Een van de standaard tips voor Amsterdamse toeristen is niet voor niets “red = dead” (NH Nieuws, 2018).

Maar, blauw is toch beter?

Het merendeel van de onderzoeken is het erover eens dat blauwe fietspaden beter passen in het straatbeeld. Hierdoor zullen projectontwikkelaren creatief naar oplossingen moeten zoeken. Één van die creatieve oplossingen is het fietspad in Doorn met een felblauwe middenstreep voor e-bikes. Door het gebruik van de blauwe kleur hoopt de gemeente dat ‘langzame’ fietsers zo veel mogelijk aan de zijkanten van het fietspad blijven rijden, zodat snelle e-bikes de fietsers veiliger kunnen inhalen (Steinberger, 2020).

In het buitenland, waar nog weinig fietsinfrastructuur bestaat, hebben steden gekozen voor volledig blauwe of groene fietspaden. Polen is zelfs aan het experimenteren met fietspaden die licht geven in het donker. Ook zijn er op verschillende plekken wereldwijd fietspaden terug te vinden waar zonnepanelen in het asfalt verwerkt zitten.

Vandaag, morgen en altijd rood?

Het rode fietspad is vertrouwd en geeft zekerheid aan onzekere en oneraveren weggebruikers. Hiernaast voelen fietsers zich veiliger wanneer ze fietsen over een rood fietspad, dan wanneer ze over een zwart of grijs fietspad fietsen. Kinderen weten dat op een rood fietspad geen auto’s mogen komen. Een (rood) fietspad geeft fysieke en emotionele veiligheid aan alle weggebruikers (CROW, 2011).

De toekomst van het rode fietspad ligt dus in de handen van alle jonge projectontwikkelaars en mobiliteitsdeskundigen in opleiding. Infrastructuur is geen gegeven, maar een altijd veranderend organisme met vele wetten, meningen, normen en verwachtingen. Daarom is het van groot belang dat bij toekomstige ontwikkelingen rekening wordt gehouden met het psychologische aspect van verkeerselementen. Kleurgebruik speelt hierbij een grote rol. Het idee van een regenboogkleurig fietspad met glitters klinkt in theorie voor sommigen erg aantrekkelijk. In de praktijk zal een dergelijk fietspad waarschijnlijk aan zijn functie voorbij gaan: een veilige omgeving bieden aan kwetsbare verkeersdeelnemers.

Van een glow in the dark fietspad in Polen, tot de blauwe fietspaden in Kopenhagen. De ontwikkelingen zullen blijven komen, aan ons de taak hier slim gebruik van te maken. De technologie van vandaag, kan het fietspad zijn van morgen.

Bibliografie: